Derleyen: Metin Aktaşoğlu / Milliyet.com.tr –Yunanistan’ın başkenti Atina bir süredir ciddi bir atık kriziyle boğuşuyor. Avrupa Birliği kurumları ve Yunan basınına göre, milyonlarca Euro’luk yatırımlar ile arka arkaya yürütülen farkındalık kampanyaları beklenen etkiyi yaratmış değil. Ülkede hemen her malzeme türüne özel çöp konteynerleri bulunuyor, hatta piller ve elektronik cihazlar için bile ayrı toplama sistemleri mevcut. Ancak tüm bu altyapıya rağmen tablo iyileşmiyor.
Geri Dönüşüm ve Enerji Geri Kazanım Sanayi ve İşletmeleri Derneği (SEPAN), Yunanistan’daki atıkların hâlâ yüzde 79’unun toprağa gömüldüğünü açıkladı. Dernek Başkanı Lena Belsi, ülkenin geri dönüşüm oranının ise AB’nin en düşük seviyelerinden biri olan yüzde 17’de kaldığını belirtti. Avrupa Çevre Ajansı’nın Eurostat verilerine dayanan raporu da bu durumu doğruluyor. Raporda, Yunanistan’ın atık yönetimi konusunda uzun süredir ‘durağan’ bir çizgide olduğu ve kayda değer bir ilerleme göstermediği vurgulanıyor.
Bir süre önce Avrupa Birliği, geri dönüşüm projeleri için Yunanistan’a verilen en az 11.9 milyon Euro’luk fonun kötüye kullanılıp kullanılmadığını araştırması için Avrupa Kamu Savcılığı’nı (EPPO) harekete geçirdi. Soruşturmaya ilişkin hazırlanan ve Politico’nun ortaya çıkardığı raporda geri dönüşüm merkezlerinin çalışma biçimi ve toplanan atıkların ne olacağı konusunda herhangi bir denetim öngörülmemesi gibi birçok sorunun tespit edildiği vurgulandı.
Söz konusu proje, Yunan geri dönüşüm şirketi TEXAN tarafından inşa edilen ve Attika, Mora ve Girit bölgelerine yerleştirilen bir dizi ‘geri dönüşüm ünitesi’ veya kiosktan ibaretti. Halk, bu kiosklarda plastik, metal ve cam eşyalarını geri dönüştürerek para iadesi alabilecekti. Raporda bu meseleye ilişkin “Toplandıktan sonra atıklara ne olacağına dair, atıkların 2023’te TEXAN’ın bir depolama tesisine yerleştirileceğinden başka hiçbir bilgi bulunmuyor“ ifadesi yer alırken, depolama ünitelerinin henüz tamamen kurulmadığı da eklendi.
GÖMMEK EN KOLAY VE EN UCUZ ÇÖZÜM
Peki bu sorun neden kaynaklanıyor? Geri Dönüşüm ve Enerji Geri Kazanımı Sanayi ve İşletmeleri Birliği (SEPAN) Başkanı Lena Belsi’ye göre temel olgu, haneleri ve işletmeleri daha fazla geri dönüşüme zorlayacak caydırıcı unsurların bulunmaması. “Yunanistan’da gömmek en kolay ve en ucuz çözüm” diyen Belsi, “Gömme işleminin bedeli, diğer AB ülkeleriyle karşılaştırıldığında düşük kalıyor. Bu nedenle ucuz bir çözüm olmaya devam ediyor”ifadelerini kullandı:
ARTIK SINIRA DAYANMAK ÜZERE
Yunanistan’ın geneli bu sorunu hissetse de Atina ve çevresinin problemi daha net hissettiği ifade ediliyor. Belsi burada acilen modern altyapı projelerine ihtiyaç duyulduğunu vurguladı. Aciliyetin nedeniyse Atina’nın 14km kuzeybatısındaki Fili’de yer alan ve 20 yıldır faaliyet gösteren depolama alanı. Atina’yı da kapsayan Attika bölgesindeki atıkların yaklaşık yüzde 90’ını toplayan bu tesisin artık sınırına dayanmak üzere olduğu ve hem çevresel hem de toplumsuz bir sorun olarak kabul edildiği belirtildi. Öte yandan ‘yeşil dönüşüm’e ve geri dönüşüm ekonomisine yönelik hedeflerin aslında benimsendiği ancak sistemin hâlâ büyük ölçüde çöp sahalarına dayandığı aktarıldı.
Bunun yanında analizler alternatif altyapı eksikliği, yeni arıtma tesislerinin hayata geçirilmesindeki gecikmelerle birleşince, yakın geleceğin bir kriz tehlikesi barındırdığını gösterdi. Zira Attika’da geri dönüşüm oranı sadece yüzde 15 civarında ve verilere göre Attika, AB ortalamasının olduğu gibi Yunanistan ortalamasının da altında kaldı. Bu duruma istinaden Belsi şu vurguyu yaptı:
BAŞARILI İSTİSNALAR DA VAR
Yunanistan’da yeşil dönüşümün en başarılı örneklerinden biri olan Tilos Adası, ‘Just Go Zero’ programıyla atıklarını neredeyse sıfıra indirdi. Ada, atıklarının yüzde 85’inden fazlasını kaynakta ayrıştırma, yeniden kullanma ve kompostlama yoluyla geri dönüştürüyor.Çoğunlukla pilot aşamasında olan Antiparos, Alonissos, Paros ve Nakşa adalarında net sıfır örneği olan birkaç istisnanın daha bulunduğu vurgulandı. Bu örneklerin Tilos kadar başarılı olamadığı ve Tilos gibi tekil örneklerin genel tabloyu tersine çevirmeye yetmediği de AB basınına yansıdı.
Bunların ışığında SEPAN kısa bir süre önce ulusal geri dönüşüm oranlarını artırmak amacıyla ülkedeki yetkili makamlara, geri dönüşüm atölyelerinin lisanslama süreçlerini daha basit ve hızlı hale getirmesi çağrısında bulundu. Ayrıca SEPAN, işletmelerin geri dönüşüm yükümlülüklerinin uygulanmasında daha sıkı denetimler ve yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere daha katı yaptırımlar uygulanmasını talep etti. Bilindiği üzere AB, 2030 yılına kadar tüm atıkların en az yüzde 70’inin geri dönüştürülmesini hedefliyor.